Ngày 1/12 – Ngày Thế Giới Phòng Chống AIDS: Chung tay hành động vì cộng đồng khỏe mạnh

Ngày Thế Giới Phòng Chống AIDS (1/12) là dịp để toàn cầu cùng nhìn lại hành trình phòng chống HIV/AIDS, tôn vinh những nỗ lực của người bệnh, cộng đồng và ngành y tế trong suốt nhiều thập kỷ. Dù HIV/AIDS không còn là “bản án tử” như trước kia, nhưng đây vẫn là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng nếu chúng ta chủ quan hoặc thiếu kiến thức phòng ngừa.

Trong bối cảnh hiện nay, khi nhận thức đã tốt hơn nhưng vẫn còn nhiều định kiến, hiểu lầm và sự kỳ thị đối với người nhiễm HIV, việc nâng cao hiểu biết, lan tỏa sự sẻ chia và hành động đúng cách là điều vô cùng cần thiết. Bài viết này giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa của ngày 1/12 cũng như những biện pháp phòng chống HIV/AIDS hiệu quả và an toàn.

1. Ý nghĩa của Ngày Thế Giới Phòng Chống AIDS – 1/12

Ngày 1/12 được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Liên Hợp Quốc lựa chọn từ năm 1988 nhằm:

• Nâng cao nhận thức cộng đồng về HIV/AIDS. 
• Kêu gọi hỗ trợ người nhiễm HIV và những người bị ảnh hưởng. 
• Thúc đẩy hành động phòng ngừa, tiếp cận điều trị và giảm kỳ thị. 
• Tưởng nhớ những người đã mất vì căn bệnh này. 

Mỗi năm, WHO đều đưa ra một chủ đề khác nhau. Điểm chung của mọi chủ đề là hướng đến sức khỏe, sự công bằng và quyền được tiếp cận điều trị của tất cả mọi người.

2. HIV/AIDS là gì? Vì sao vẫn cần phòng ngừa?

HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể không còn khả năng chống lại các bệnh cơ hội. Khi không được điều trị, HIV tiến triển thành AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) – giai đoạn cuối và nguy hiểm nhất.

Dù y học đã phát triển với thuốc ARV giúp người nhiễm có thể sống khỏe mạnh và có tuổi thọ gần như người bình thường, nhưng nếu không phòng ngừa, HIV vẫn có thể lây lan trong cộng đồng. Đặc biệt, nhóm trẻ vị thành niên, người có quan hệ tình dục không an toàn, người sử dụng chất kích thích tiêm chích… là những đối tượng có nguy cơ cao.

Việc chủ động phòng ngừa giúp:

• Bảo vệ chính mình và người thân. 
• Giảm gánh nặng cho hệ thống y tế. 
• Xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh, nhân văn và không kỳ thị. 

3. Những con đường lây truyền HIV bạn cần biết

HIV không lây qua tiếp xúc thông thường như bắt tay, ôm, nói chuyện, sử dụng chung đồ ăn, hồ bơi hay muỗi đốt. Virus chỉ lây qua 3 con đường chính:

3.1. Quan hệ tình dục không an toàn

Bao gồm quan hệ qua đường âm đạo, hậu môn và đường miệng khi không sử dụng bao cao su hoặc sử dụng sai cách.

3.2. Đường máu

• Dùng chung kim tiêm. 
• Truyền máu, chế phẩm máu không an toàn (hiện nay đã được kiểm soát chặt chẽ). 
• Tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch tiết có chứa HIV qua vết thương hở. 

3.3. Từ mẹ sang con

Trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc cho con bú.
Tuy nhiên, nếu mẹ bầu tuân thủ điều trị ARV, tỷ lệ lây nhiễm cho con có thể giảm xuống dưới 2%.

4. Làm gì để phòng ngừa HIV/AIDS?

Phòng ngừa HIV không khó. Chỉ cần tuân thủ một số nguyên tắc quan trọng:

4.1. Quan hệ tình dục an toàn

• Luôn sử dụng bao cao su đúng cách. 
• Khám sức khỏe định kỳ khi có nhiều bạn tình. 
• Sử dụng PrEP – thuốc dự phòng trước phơi nhiễm, giúp giảm nguy cơ lây nhiễm đến 99% khi dùng đúng chỉ định. 

4.2. Không dùng chung kim tiêm, vật dụng sắc nhọn

Mọi loại kim tiêm, dao cạo, dụng cụ xăm… đều cần được đảm bảo vô khuẩn và dùng riêng.

4.3. Khám và xét nghiệm HIV sớm

Xét nghiệm không chỉ là cách bảo vệ sức khỏe của bản thân, mà còn giúp:

• Phát hiện sớm. 
• Điều trị kịp thời. 
• Ngăn lây nhiễm cho cộng đồng. 

4.4. Điều trị ARV đúng phác đồ khi nhiễm HIV

Người nhiễm HIV được điều trị sớm và đều đặn có thể đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, đồng nghĩa với việc không lây cho người khác (U=U).

5. Giảm kỳ thị – chìa khóa quan trọng để chiến thắng HIV/AIDS

Một trong những rào cản lớn nhất trong công tác phòng chống HIV/AIDS chính là kỳ thị và phân biệt đối xử. Nhiều người nhiễm HIV còn ngại xét nghiệm, ngại điều trị, hoặc giấu bệnh vì sợ bị xa lánh.

Chúng ta có thể chung tay bằng cách:

• Đối xử bình đẳng với người nhiễm HIV. 
• Tôn trọng quyền riêng tư và quyền được điều trị. 
• Cung cấp thông tin, hỗ trợ tinh thần và khuyến khích họ tuân thủ điều trị. 

Một xã hội không kỳ thị là môi trường giúp người bệnh sống khỏe, sống có ích và tự tin hòa nhập.

6. Hướng tới tương lai không còn HIV/AIDS

Thế giới đang hướng đến mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030. Việt Nam cũng nỗ lực mạnh mẽ trong việc mở rộng tiếp cận PrEP, xét nghiệm HIV, điều trị ARV và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Mỗi cá nhân đều có thể góp phần bằng những hành động đơn giản:

• Sống an toàn và chủ động bảo vệ bản thân. 
• Tôn trọng và sẻ chia với người nhiễm HIV. 
• Lan tỏa thông điệp đúng đắn trong cộng đồng.